"Ogniem i mieczem" H. Sienkiewicza jest lekturą dość obszerną i trudną dla dzieci w klasie 6. Wraz z koleżanką postanowiłam powieść tę omówić nieco inaczej niż pozostałe lektury. Chciałam, by uczniowie już na wstępie nie czuli się zniechęceni obszernością lektury i koniecznością przeczytania jej. Zaczęłam więc przygotowywać uczniów do przeczytania jej już pod koniec klasy 5. Przed wakacjami przeczytałam fragmenty najbardziej ciekawe, urywając w niezwykle interesujących momentach. Poleciłam również, by uczniowie potraktowali tę książkę jako lekturę na dni, kiedy poczują przesyt wakacyjnych wrażeń.
Lekcje omówione przez mgr Edytę Okomską, mgr Annę Jeżak na zebraniu Humanistycznego Zespołu Samokształceniowego w ramach dzielenia się doświadczeniami dydaktycznymi.
WSTĘP: "Ogniem i mieczem" H. Sienkiewicza jest lekturą dość obszerną i trudną dla dzieci w klasie 6. Wraz z koleżanką postanowiłam powieść tę omówić nieco inaczej niż pozostałe lektury. Chciałam, by uczniowie już na wstępie nie czuli się zniechęceni obszernością lektury i koniecznością przeczytania jej. Zaczęłam więc przygotowywać uczniów do przeczytania jej już pod koniec klasy 5. Przed wakacjami przeczytałam fragmenty najbardziej ciekawe, urywając w niezwykle interesujących momentach. Poleciłam również, by uczniowie potraktowali tę książkę jako lekturę na dni, kiedy poczują przesyt wakacyjnych wrażeń. Po wakacjach, na pierwszych lekcjach języka polskiego przy podawaniu zestawu lektur uzgodniliśmy, że "Ogniem i mieczem" będzie pierwszą omawianą lekturą. Postanowiłyśmy przy jej omawianiu zastosować metodę projektu. Zaprezentowałam zagadnienia, jakie uważałam, że należy omówić. Uczniowie zaakceptowali je, ale także przedstawili swoje propozycje, które zapisywaliśmy na tablicy w miarę jak się pojawiały ("burza mózgów"). Później wybraliśmy takie, które uznaliśmy za najbardziej właściwe. Były to: - tło historyczne wydarzeń ukazanych w "Ogniem i mieczem", - miejscowości, w których rozgrywa się akcja utworu, - postaci fikcyjne występujące w utworze i ich charakterystyka, - opis bitew i militariów ukazanych w "Ogniem i mieczem", - postaci historyczne występujące w "Ogniem i mieczem" i ich charakterystyka, - komizm postaci, języka i sytuacji. Po zapisaniu zagadnień, które należy omówić, klasa podzieliła się na 5 grup. Z podziałem na grupy nie było większego kłopotu, gdyż klasy były zgrane, często pracowały w grupach, a poza tym część zagadnień sami zaproponowali. Kolejnym etapem pracy nad lekturą było zawarcie kontraktów między nauczycielem a grupami. W grupach zostali wybrani liderzy, którzy mieli podzielić pracę i czuwać nad realizacją zobowiązań. Omówiliśmy przykładowe techniki prezentacji: - inscenizacja, wchodzenie w role, - wykładu – pogadanki z wykorzystaniem cytatów lub fragmentów filmu, reprodukcji dzieł plastycznych, zdjęć z planu filmowego, - multimedialnej. Po podpisaniu kontraktu wyznaczyliśmy daty wystąpień poszczególnych grup. Uznaliśmy, że na przygotowanie prezentacji starczą dwa tygodnie. Każda grupa otrzymała kartę pracy, na której umieszczono zadania do przygotowania.
CELE PROJEKTU CEL OGÓLNY: Zapoznanie z lekturą H. Sienkiewicza "Ogniem i mieczem". CELE OPERACYJNE: - uczeń opisuje miejsca historyczne, - uczeń opisuje postacie, - uczeń rozpoznaje zdarzenia historyczne i odwołuje się do wiadomości historycznych, - uczeń interpretuje zdarzenia i postępowanie postaci, - uczeń potrafi streścić większe fragmenty tekstu, - uczeń przedstawia zdarzenia za pomocą inscenizacji, - uczeń ocenia postępowanie postaci, - uczeń planuje swoje działanie, by zaprezentować pracę grupy uczeń wybiera sposób prezentacji swojej pracy, - uczeń konstruuje swoją prezentację, - uczeń współpracuje z innymi, dzieli się wiedzą, jest tolerancyjny, uczeń ocenia swoją pracę i pracę grupy, - uczeń dostrzega różnice między dziełem literackim a filmowym.
"Ogniem i mieczem" H. Sienkiewicza projekt lekcji przeprowadzonych w klasie VIc. I. Cele: - zapoznanie z lekturą - kształcenie umiejętności opisywania i prezentacji postaci historycznych i fikcyjnych, - kształcenie umiejętności opisywania zdarzeń historycznych oraz odwoływania się do źródeł historycznych, -umiejętność prezentacji swojej pracy, -integracja w zespole, -umiejętność ocenienia swojej pracy, II. Termin realizacji-1-29.10.2005 r. III. Zadania:
FAZA WSTĘPNA |
L.P |
ZADANIA |
ZASOBY |
TERMI NY |
OSOBY ODPOWIE DZIALNE |
SPOSOBY REALIZACJI |
EFEKTY |
UWAGI |
1. |
Przeczytanie fragmentów tekstu. |
Lektura "Ogniem i mieczem" H. Sienkiewicza. |
06.2005. |
Nauczyciel |
Czytanie, przerwanie w najciekawszym momencie. |
Zainteresowanie lekturą. Zachęcenie do przeczytania |
|
2. |
Wybór najciekawszych zagadnień do omówienia |
Fragmenty tekstu |
09.2005. |
Nauczyciel, uczniowie |
"burza mózgów" |
Wybór zagadnień: Tło historyczne, Miejscowości, Postaci fikcyjne i historyczne, Opis bitew i militariów. |
|
3. |
Podział na grupy. |
|
09.2005. |
Uczniowie |
Dobór uczniów ze względu na ich zainteresowania. |
Połączenie się w grupy, integracja zespołu, dbałość o jak najlepsze wykonanie zadania. |
|
4. |
Opracowanie regulaminów działania poszczególnych grup. Wybór liderów grup. |
Przykładowe regulaminy, własne pomysły uczniów. |
09.2005. |
Uczniowie, nauczyciel |
Redagowanie tekstu regulaminu, Głosowanie. |
Integracja w grupie, dbałość o wybór osoby najbardziej odpowiedzialnej. |
|
FAZA REALIZACJI |
5. |
Podpisanie kontraktów nauczyciel- grupa. |
Karta kontraktu przygotowana przez nauczyciela. |
09.2005. |
Liderzy grup, grupy, nauczyciel. |
Podpisanie, wręczenie kontraktów grupie drugi egzemplarz zostaje u nauczyciela |
Kształtowanie Odpowiedzialności za przyjęte zadanie. |
|
6. |
Realizacja zadania przez grupę I - Tło historyczne wydarzeń ukazanych w "Ogniem i mieczem" |
Źródła historyczne, podręczniki, historii, atlasy historyczne, konsultacje u nauczyciela historii, Internet, Encyklopedia. |
09.2005. |
Grupa I |
Wyszukiwanie, konsultacja z nauczycielami historii i języka polskiego. |
Umiejętność poszukiwania informacji w różnych źródłach. |
|
7. |
Realizacja zadania przez gr. II- Miejscowości, w których rozgrywa się akcja "Ogniem i mieczem" . |
Tekst utworu, wyszu-kiwanie fragmentów, odnajdowanie na mapach tych miejscowości. |
09.2005. |
Grupa II |
Wyszukiwanie fragmentów, konsultacje między przedstawicielami grupy, wybór najbardziej właściwych fragmentów. |
Umiejętność pracy z tekstem, dobór najistotniejszych fragmentów. |
|
8. |
Realizacja zadania przez gr. III-Postaci fikcyjne występujące w utworze i ich opisy. |
Tekst utworu, Ewentualnie stroje z epoki- rysunki, obrazy. |
09.2005. |
Grupa III |
Wyszukiwanie fragmentów wskazujących dane postacie ich wygląd zewnętrzny, cechy charakteru. |
Umiejętność pracy z tekstem, wybór najwłaściwszych fragmentów umiejętność odnajdowania charakterystycznych postaci |
|
9. |
Realizacja zadania przez grupę IV-Opis bitew i militariów ukazanych w "Ogniem i mieczem" |
Tekst utworów, książki historyczne z rycinami militariów z tamtego okresu. |
09.2005. |
Grupa IV |
Wyszukiwanie fragmentów w tekście, poszu- kiwanie źródeł historycznych. |
Umiejętność współpracy, dzielenie się zadaniami. |
|
10. |
Realizacja zadania przez grupę V-postaci historyczne występujące w utworze i ich opisy. |
Lektura, źródła historyczne, Internet, encyklopedia |
09.2005. |
Grupa V |
Wyszukiwanie fragmentów tekstu, gromadzenie danych |
Umiejętność pracy z tekstem, poszu- kiwanie wiadomości w innych źródłach niż lektura. |
|
FAZA KOŃCOWA |
11. |
Prezentacja grupy I |
Dane z encyklopedii, atlasy historyczne, mapa, wiadomości uzyskane od nauczyciela historii, wiadomości z Internetu. |
1.10.2005. |
Przedstawiciele grupy I |
Prezentacja, czytanie fragmentów utworu, pokazywanie na mapie miejscowości. |
Współpraca całej grupy, uzupełnianie danych. |
|
12. |
Prezentacja grupy II |
Tekst fragmentów utworu, prezentowanie na mapie miejscowości. |
2.10.2005. |
Przedstawiciele grupy II |
Prezentacja, czytanie fragmentów, pokazywanie na mapach miejscowości. |
Współpraca całej grupy, uzupełnianie danych. |
|
13. |
Prezentacja grupy III |
Tekst utworu, stroje z epoki. |
5.10.2005. |
Przedstawiciele grupy III |
Inscenizacja fragmentu utworu ukazującego pojedynek, wątek miłosny. Czytanie fragmentów tekstu. Wnioski końcowe. |
Współpraca, przygotowanie strojów, rozwijanie pasji poszukiwawczych. |
Przyglądanie się lekcji nauczycieli polonistów i histo- ryków. |
14. |
Prezentacja grupy IV |
Tekst utworu, Ryciny ukazujące umundurowanie ówczesnych żołnierzy, Kozaków |
8.10.2005. |
Przedstawiciele grupy IV |
Zaprezentowanie przygotowanych albumów, których zamieszczono ryciny postaci w charak-terystycznym umundurowaniu, oraz militariów z tamtej epoki, czytanie fragmentów tekstu. |
Współpraca w grupie, poszerzenie wiadomości histo-rycznych, rozwijanie zainteresowań z dziedziny wojskowości. |
|
15. |
Prezentacja grupy V |
Fragmenty tekstu, dane z encyklopedii |
10.10.2005. |
Przedstawiciele grupy V |
Inscenizacja fragmentów tekstu, prezentacja danych z encyklopedii. |
Współpraca w grupie, poszerzenie wiadomości historycznych. |
|
16. |
Podsumowanie prac wszystkich grup. Inne nie omawiane tematy, którym warto poświęcić chwilę uwagi. |
Tekst utworu, widomości historyczne, nawiązanie do ekranizacji. |
11.10.2005. |
Nauczyciel |
Wykład z prezentacją fragmentów utworu, przeczytanie recenzji filmu. |
Poszerzenie wiadomości, budzenie pasji poszukiwawczych, rozbudzenie chęci czytelniczych |
|
17. |
Ocena i ewaluacja. |
Wpisanie ocen do dziennika z kart kontraktowych, karta ewaluacyjna. |
15.10.2005. |
Nauczyciel, Uczniowie |
Wypełnienie kart. |
Poczucie dobrze spełnionego obowiązku omówienia lektury, rozwój pasji czytelniczych. |
| IV Konsultacje dla przedstawicieli poszczególnych grup po każdej lekcji języka polskiego we wrześniu.
Kontrakt między nauczycielem a grupami o wykonanie pracy w grupach dotyczącej lektury "Ogniem i mieczem" H. Sienkiewicza, za którą wystawione zostaną oceny każdemu uczestnikowi grupy w skali: 1-6.
Grupa |
Osoby |
Temat pracy |
Termin wykonania |
I |
|
Tło historyczne wydarzeń ukazanych w „Ogniem i mieczem”. |
|
II |
|
Miejscowości, w których rozgrywa się akcja „Ogniem i mieczem”. |
|
III |
|
Postaci fikcyjne występujące w utworze i ich opisy. |
|
IV |
|
Opis bitew i militariów ukazanych w „Ogniem i mieczem”. |
|
V |
|
Postaci historyczne występujące w utworze i ich opisy. |
| Podpis nauczyciela: Podpis uczniów:
Omówienie pracy po całym cyklu lekcji Po prezentacji wszystkich grup, uczniowie otrzymali kartki, na których zamieszczone były pytania dotyczące tego, co dała im taka praca nad lekturą. Większość dzieci zwróciła uwagę na to, że praca taka jest niezwykle interesująca, gdyż pozwala wybrać zagadnienia, które je najbardziej ciekawią. Każdy może się wypowiedzieć, zaprezentować, wybrać formę prezentacji. Współzawodnictwo między grupami powoduje, że lekcje są ciekawe, każdy czeka w napięciu, jak przygotowała się inna grupa. Można zadać pytania i oczekiwać wyczerpujących odpowiedzi od kolegi. Poza tym korzysta się z ciekawych pomysłów innych grup. Lektura przestaje być "cegłą", którą musi się przeczytać, staje się bliska, bohaterów można przedstawić jako postacie z "krwi i kości". Można stworzyć album, zabawić się w poszukiwacza tajemnic historycznych
Nasze refleksje po omówieniu lektury z dwoma klasami VI Po omówieniu lektury w dwóch równorzędnych klasach VI musimy stwierdzić, że pomysł wprowadzenia metody projektu był bardzo dobry. Wspaniale sprawdza się zarówno w klasach tzw. dobrych jak i nieco słabszych. Nawet nie przypuszczałyśmy, że dzieci będą miały tak ciekawe pomysły, by zaprezentować pracę swojej grupy. Grupa I, która miała zaprezentować tło historyczne powieści sięgnęła do źródeł historycznych, zaprezentowała szerokie tło zdarzeń czytając fragmenty podręczników historii, pokazując mapy. Grupa II miała przedstawić miejscowości, w których akcja się rozgrywał, przygotowali wspaniały album, w którym zamieścili zdjęcia współczesne, a także ryciny ukazujące wygląd tych miejsc z przeszłości, także zamieścili wiele ciekawostek obyczajowych. Grupa III i V postaci fikcyjne i historyczne zaprezentowała w formie inscenizacji dbając o szczegóły stroju oraz rys charakterologiczny. Grupa IV, która miała opisać bitwy i militaria przygotowała planszę, na której umieścili ryciny umundurowania z tego okresu, a także zdjęcia machin wojennych oraz broni używanej w tamtej epoce. Grupa też przygotowała ciekawy wykład na temat tego jakie panowały zwyczaje w wojsku, jakiego typu było to wojsko. Lekcje były naprawdę bardzo dynamiczne i ciekawe. Myślimy, że zawsze będziemy omawianie tej lektury prowadzić w taki sam lub podobny sposób. Wszystkim nauczycielom polonistom omówiłyśmy i udostępniłyśmy opracowane przez nas materiały. Po przeprowadzeniu ewaluacji wśród uczniów, zgodnie z ich sugestiami, poszerzyłyśmy projekt o zagadnienie komizmu języka, postaci i sytuacji w lekturze. Prezentujemy również przykładowe karty pracy.
* Projekt I – Dla literatów |
Postać powieściowa |
Postać historyczna czy fikcyjna |
Przedstawienie postaci |
Wygląd zewnętrzny |
Stosunek do przyjaciół |
Stosunek do obowiązków i ojczyzny |
Odtwórca roli w filmie |
Osoba odpowie-dzialna |
Książe Jarema Wiśniowiecki |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
odpowiedzialny, ponad sprawy osobiste stawia zawsze dobro Ojczyzny- patriota, prawy rycerz |
|
|
|
|
|
|
|
|
Izabela Scorupco |
|
Longin Podbipięta |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
niski, niepozorny, w chwilach ważnych ruszający wąsikiem |
nie rozstawał się ze swoją szabelką |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Aleksan-der Domoga-row |
|
Postać powieściowa |
Postać historyczna czy fikcyjna |
Przedstawienie postaci |
Wygląd zewnętrzny |
Stosunek do przyjaciół |
Stosunek do obowiązków i ojczyzny |
Odtwórca roli w filmie |
|
|
|
szlachcic herbu Wczele; nie znano jego pochodzenia |
|
|
stosuje fortele |
|
|
|
|
|
|
|
Wypełnia rzetelnie swoje obowiązki, ale raczej za sute wynagrodzenie, więcej ważą dla niego sprawy rodziny niż Ojczyzny, jednak nie szczędzi sił w wiernej służbie Skrzetuskiemu |
|
|
|
postać historyczna |
|
małe oczka, przylepiony uśmiech, twarz znamionująca przebiegły charakter |
|
|
|
| Projekt II – badacze historii Postaci historyczne występujące w „Ogniem i mieczem”
Postać historyczna |
Wygląd zewnętrzny |
Cechy charakteru |
Według encyklopedii |
Osoba odpowiedzialna |
Jan Kazimierz |
|
|
|
|
Jarema Wiśniowiecki |
|
|
|
|
Jerzy Ossoliński |
|
|
|
|
Adam Kisiel |
|
|
|
|
Bohdan Chmielnicki |
|
|
|
|
Tuhaj-bej |
|
|
|
| Projekt III - portreciści Postaci fikcyjne występujące w „Ogniem i mieczem”
Postać fikcyjna |
Przedsta-wienie postaci |
Wygląd zewnętrzny |
Cechy charakteru |
Stosunek do otoczenia |
Osoba odpowie-dzialna |
Jan Skrzetuski |
|
|
|
|
|
Bohun |
|
|
|
|
|
Rzędzian |
|
|
|
|
|
Longin Podbipięta |
|
|
|
|
|
Zagłoba |
|
|
|
|
|
Michał Wołody-jowski |
|
|
|
|
| Projekt IV – rycerstwo Opis bitew i militariów w „Ogniem i mieczem”
Bitwa – miejsce- data |
Przebieg – wynik(opis) |
Pozycja – siła Polaków |
Pozycja wojsk Chmielnickiego, Tuhaj-beja |
Według encyklopedii |
Osoba odpowie-dzialna |
Powstanie Chmielnickiego |
|
|
|
|
|
Korsuń |
|
|
|
|
|
Żółte Wody |
|
|
|
|
|
Zbaraż |
|
|
|
|
|
Bar |
|
|
|
|
|
Łubnie |
|
|
|
|
|
Beresteczko |
|
|
|
|
| Projekt V – humoryści Komizm języka, postaci i sytuacji w „Ogniem i mieczem”
Postać |
Fragment |
Rodzaj komizmu - omówienie |
Osoba odpowiedzialna |
Zagłoba |
|
|
|
Rzędzian |
|
|
|
Longin Podbipięta |
|
|
| Edyta Okomska, Anna Jeżak |